به گزارش خبرنگار وسائل، ظهور و سقوط تمدنها در ادوار مختلف تاریخی از علل و عوامل متعددی سرچشمه میگیرد. علل و عواملی که نوع تحلیل و توجه به آن در ظهور و سقوط تمدنهای دیگر بی تأثیر نخواهد بود. همین مسأله اساسی است که زمینهساز توجه جدی اندیشمندان غربی علی الخصوص شرقشناسان پس از عصر روشنگری را به نگارش و تحلیل تاریخی تمدنهای بزرگ واداشته است و این تحلیلها بسترساز ساخت اندیشهای اندیشمندان مشرق زمین گردیده و از همین رو در وابستگی اندیشهای ما به غرب تأثیری غیر قابل انکار داشته است.
در مقابل این جریانسازی تحلیلی از وقایع تاریخی و علل ظهور و سقوط تمدن ها توسط اندیشمندان غربی، در دوران معاصر علماء اسلامی تلاش داشتهاند تحلیل های تمدنی بریافته از مبانی اسلامی را احیاء و از خلال مباحث کلامی و معرفت بسط و گسترش دهند. چنین تراثی از اندیشمندان اسلامی پایه گذاری مبانی گردیده است که زمینه ساز شکل گیری انقلاب اسلامی شد. بر همین اساس و با توجه به ابتناء انقلاب اسلامی بر پایههای اسلام ناب، تحلیل انگاره های تاریخی-تمدنی و دلایل ظهور و سقوط تمدن ها، شروع حرکتی اندیشه ای در تغییر ریل تمدن حاکم غربی است که عطاءالله بیگدلی در کتابی با عنوان «تمدن شناسی؛ درآمدی بر ظهور و افول تمدن ها و وضعیت تمدنی اسلامی» سعی دارد انگارههای تاریخی–تمدنی و دلایل ظهور و سقوط تمدنها و وضعیت تمدنی انقلاب اسلامی را تحلیل کند.
نویسنده، کتاب را با طرح یک پرسش آغاز میکند: تمدن ها چگونه ظهور می کنند و چرا و چگونه سقوط می کنند؟ نویسنده در پنج فصل به دنبال پاسخ‌گویی به این پرسش و مسائلی از این قبیل است.
وی در فصل اول بعد از تعریف تمدن و نسبت آن با فرهنگ و تفکر، تمدن بهینه و ابزار تمدن و تکنولوژی را معرفی می کند؛ در انتهای این فصل هم به موضوع فلسفه ی تمدن می پردازد و در پاسخ به این سؤال که آیا تمدن امری ساخته شدنی است و اراده های انسانی می توانند در پدیدآمدن و زوال آن دخیل باشند، آورده است: طول عمر تمدن ها مانند طول عمر انسان ها بستگی تام به اراده الهی دارد، اما مردمان موظف هستند موازین و قواعدی را برای طولانی شدن تمدن خود رعایت کنند؛ لذا عملکرد انسان ها در مشیت و حکمت خداوند مؤثر است و در تقدیم و تأخیر جریان اراده الهی اثر دارد.
در فصل بعد فرآیند ظهور و سقوط تمدن ها را تشریح می نماید. تفکری نرخ می دهد و مردمانی به آن دل می بندند و به آن ایمان می آورند و بر اساس این نسبت و فهم نو، عالم حاکم و تمدن دارای اقتدار را در مرحله مداخلات سطحی در تمدن حاکم می کنند، الصاقات را عمیق تر می کنند و به مرحله تلفیق می رسند تمدن قدیم را تخریب می کنند و ساختارهای و نهادهای تمدنی خود را می سازند. سپس وارد چرخه نیاز و پاسخ و بهینه سازی تمدن می شودند و سرانجام با تفکری جدید درگیر می شوند و آرام آرام رو به زوال می روند و این چرخه برای تفکری جدید آغاز می شود. این فرآیند طبق وعده ادیان تنها در تمدن نهایی که موفق می شود خود را صددرصد بهینه نماید متوقف شده و آن حکومت جهانی، باقی خواهد ماند.
در فصل سوم نکاتی پیرامون تمدن دینی از فربگی تا تناسب و همچنین توصیف یک تمدن به عنوان مثالی از یک تمدن دینی مطرح می گردد.
نویسنده در فصل چهارم وارد موضوع انقلاب اسلامی، از انتظار تمدن تا تمدن انتظار می گردد مسائلی همچون اصل حکومت در دوران غیبت و نظر امام (ره) و مخالفین در باب اصل حکومت را تبیین و در ادامه هدف حکومت از منظر امام (ره) و امام خامنه ای را عنوان می نماید.
در فصل آخر به بحث و بررسی برخی توصیه ها و راهبردها می پردازد؛ نویسنده معتقد است که با توجه به آنچه در سراسر کتاب ذکر شد، به خصوص در باب روند تولد و مرگ تمدن ها، می توان یک توصیه‌ی عمومی نمود تا مراحل ذکر شده در فصول قبل با جدیت و همت پی گرفته شود؛ توصیه هایی به تفکر و فرهنگ و عمل و ساخت تمدن.
این کتاب از سوی انتشارات بسیج دانشجویی دانشگاه امام صادق(ع) در بهار سال 1396 منتشر شده است./ف